เทอร์พีนคืออะไร: ทำไมกัญชาแต่ละสายพันธุ์มีกลิ่นไม่เหมือนกัน

หากพูดถึงเรื่องกัญชา เทอร์พีนจะเป็นประเด็นที่ถูกพูดถึงด้วยอย่างขาดกันไม่ได้ เพราะหากไม่มีเทอร์พีน ก็จะไม่มีกัญชาดี ๆ ให้เราได้ใช้กัน เทอร์พีน เป็นสารประกอบที่มอบกลิ่นและรสให้แก่กัญชา มีบทบาทสำคัญในการมอบประสบการณ์การใช้ที่แตกต่างกันไปในแต่ละสายพันธุ์ และนอกจากจะมอบกลิ่นและรสที่แตกต่างกันออกไปแล้ว ยังเป็นตัวกำหนดคุณภาพของช่อดอกกัญชาอีกด้วย ยกตัวอย่างเช่น หากคุณกำลังดูดกัญชา 2 สายพันธุ์ที่มีความเข้มข้นของ THC เท่ากัน คุณอาจได้รับประสบการณ์ที่ไม่เหมือนกัน เหตุผลที่เป็นไปได้หนึ่งในนั้นอาจมาจากปริมาณและคุณภาพของเทอร์พีนที่มีอยู่ในช่อดอกทั้งสองสายพันธุ์นั่นเอง

เกริ่นกันมายาว… เชื่อว่าหลาย ๆ คนกำลังสงสัยกันอยู่ แล้วเทอร์พีนคืออะไร? มันทำงานยังไง? เทอร์พีนทำให้รู้สึกเมาหรือเคลิบเคลิ้มหรือเปล่า? บทความนี้เราจะพาคุณผู้อ่านทุกคนไปทำความรู้จักกับเทอร์พีนในต้นกัญชา มาดูกันว่าทำไมสารประกอบในต้นกัญชาเหล่านี้จึงมีความสำคัญ และการมีความรู้เกี่ยวกับสารเหล่านี้จะช่วยเพิ่มประสบการณ์การใช้สินค้าและผลิตภัณฑ์กัญชาของคุณได้อย่างไรบ้าง…

เทอร์พีน

กลิ่นของกัญชาเป็นอะไรที่ใครก็ไม่พลาด เพราะคุณจะได้กลิ่นมันก่อนที่จะเห็นตัวช่อดอกจริง ๆ เสียอีก… กัญชาโดยทั่วไปมักมีกลิ่นที่ค่อนข้างฉุนหรือกลิ่นออกแนวผลไม้ตามแต่ละสายพันธุ์ แต่สำหรับผู้ที่ไม่ชอบกัญชาหรือไม่ใช้สินค้าหรือผลิตภัณฑ์กัญชา คุณยังสามารถพบเทอร์พีนได้จากลูกสน ลาเวนเดอร์ หรือสมุนไพรต่าง ๆ ที่หาได้ในครัว นอกจากนี้ กลิ่นเปรี้ยวหวานอันแสนสดชื่นของผลไม้สุดโปรดประจำหน้าร้อนอย่างมะม่วง ก็ล้วนเป็นกลิ่นที่ได้มาจากเทอร์พีนทั้งสิ้น

เทอร์พีนคืออะไร

เทอร์พีน เป็นสารประกอบที่มีส่วนสำคัญในการมอบรสชาติ กลิ่น สี และการสร้างเม็ดสีต่างๆ ของพืช พืชทุกชนิดมีการผลิตเทอร์พีนตามธรรมชาติด้วยตัวมันเองอยู่แล้ว เนื่องจากเทอร์พีนมีความสำคัญต่อการอยู่รอดของพืช โดยเทอร์พีนสามารถพบได้ทั่วไปในพืชหรือในดอกไม้เกือบทุกชนิด โดยจากการศึกษาพบว่ามีเทอร์พีนที่ค้นพบแล้วมากกว่า 20,000 ชนิดเลยทีเดียว

ในแง่ของกัญชา เทอร์พีนก็มีบทบาทเดียวกันเหมือน ๆ กับพืชชนิดอื่น คือ มอบรสชาติ กลิ่น สี และการสร้างเม็ดสีในช่อดอกแต่ละสายพันธุ์ ยกตัวอย่างให้เห็นภาพที่ชัดขึ้น เช่น กลิ่นผลไม้รสเปรี้ยวจากกัญชาสายพันธุ์ Lemon Haze ได้มาจากเทอร์พีน limonene แต่กลิ่นผลไม้ปนกลิ่นไอดินที่พบในกัญชาสายพันธุ์ 10th Planet R1 นั้นได้มาจากเทอร์พีน myrcene ดังนั้น จะเห็นได้ว่าถึงแม้กัญชาจะมีกลิ่นออกแนวผลไม้เหมือนกันหรือคล้ายกัน ก็ไม่ได้หมายความว่ากลิ่นที่ได้จะมาจากเทอร์พีนตัวเดียวกัน… ซับซ้อนดีใช่มั้ยล่ะ

เทอร์พีนในต้นกัญชาพบได้ในไตรโคม (Trichomes) ของต้นกัญชาเพศเมีย โดย ไตรโคมนั้นเป็นขนเล็ก ๆ ที่มีสารข้นเหนียวสีขาวมันวาว พบได้ในดอกตูม ช่อดอก และใบของต้นกัญชา สิ่งเหล่านี้คือต่อมเรซินของต้นกัญชาที่มีลักษณะคล้ายเกร็ดน้ำแข็งเกาะอยู่

เทอร์พีนสำคัญอย่างไร

เทอร์พีน ถือได้ว่าเป็นสารประกอบทุติยภูมิที่ผลิตโดยพืชเพื่อช่วยในการสืบพันธุ์และการอยู่รอดของพืช พูดง่าย ๆ คือ เทอร์พีนช่วยให้พืช…

• ดูน่าสนใจยิ่งขึ้นในสายตาของแมลงจากการสร้าง กลิ่น รส และสี ทำให้ดึงดูดแมลงให้เข้ามาผสมเกสร
• สร้างพิษเพื่อขับไล่แมลงศัตรูพืช แต่ดึงดูดแมลงพันธมิตรที่กินแมลงศัตรูพืชเป็นอาหาร
• ต่อสู้กับการติดเชื้อหรือติดโรคพืชได้ เทอร์พีนหลายชนิดมีคุณสมบัติต้านเชื้อจุลชีพและต้านเชื้อรา ช่วยเพิ่มระบบภูมิคุ้มกันและทำให้อยู่รอดได้
• ทนต่อแสงแดด เทอร์พีนบางชนิดสามารถป้องกันพืชจากรังสียูวีที่รุนแรงในกรณีที่แสงแดดจัดจนเกินไป

ปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ได้ระบุว่าเทอร์พีนในกัญชามีมากกว่า 150 ชนิด ซึ่งเทอร์พีนส่วนใหญ่มีปริมาณน้อยมากเสียจนไม่ทำให้เหล่านักวิทยาศาสตร์สนใจศึกษาวิจัยมากนัก และมีเทอร์พีนไม่กี่ชนิดที่เป็นที่สนใจในวงการกัญชา เช่น limonene, myrcene, caryophyllene, limonene, และ pinene ซึ่งเป็นเทอร์พีนที่พบได้มาก และเป็นที่พูดถึงกันบ่อย ๆ ในวงการนี้

เทอร์พีนในกัญชา ทำปฏิกิริยาต่อร่างกายมนุษย์อย่างไร

เทอร์พีนเป็นสารประกอบทางเคมี หรือเรียกให้เข้าใจง่ายว่าเป็นเครื่องสำอางให้กับพืชกัญชา โดยปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ได้ให้ความสนใจกับการศึกษาเทอร์พีนกันมากขึ้น เนื่องจากพบว่าเทอร์พีนมีปฏิกิริยากับร่างกายมนุษย์ และงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์บางชิ้นก็ยืนยันถึงการใช้เทอร์พีนในการรักษาโรคอีกด้วย

ยกตัวอย่างเช่น limonene มีคุณสมบัติในการต้านอนุมูลอิสระและต้านการอักเสบ ทำให้มีคุณสมบัติในการรักษาภาวะสุขภาพต่าง ๆ ส่วน myrcene เป็นเทอร์พีนที่รู้จักกันดีว่าช่วยต้านความวิตกกังวล ลดอาการปวด ช่วยแก้ปัญหาหลับยาก และช่วยต้านอนุมูลอิสระ การศึกษาในระยะแรก ๆ ยังมีการระบุว่าอาจสามารถช่วยลดการอักเสบได้อีกด้วย

จากข้อมูลเหล่านี้ทำให้เราเข้าใจว่าทำไมกัญชาที่มี myrcene เป็นเทอร์พีนเด่นอย่างสายพันธุ์ OG Kush หรือ Granddaddy Purple มักทำให้คุณรู้สึกง่วงนอนและผ่อนคลายหลังสูบ เทอร์พีนนี้ยังเป็นส่วนสำคัญของการมอบกลิ่นหอมเย้ายวน ซึ่งมีประกอบส่วนสำคัญของน้ำมันหอมระเหยด้วย

จะเกิดอะไรขึ้นกับร่างกาย เมื่อใช้เทอร์พีน

สำหรับกัญชา ความเชื่อมโยงระหว่างเทอร์พีนและสารแคนนาบินอยด์ในกัญชา เช่น THC และ CBD สามารถอธิบายได้ด้วยกระบวนการเสริมฤทธิ์ หรือที่เรียกว่า entourage effect

แต่ช้าก่อน… ก่อนที่เราจะอธิบายกันลึกซึ้งกว่านี้ ยังมีบางอย่างที่เราอยากให้คุณผู้อ่านตระหนักไว้ คือ …

• เทอร์พีนเพียงอย่างเดียวจะไม่ทำให้รู้สึกมึนเมา แต่สามารถส่งผลบางอย่างต่อร่างกายได้ เช่น ความผ่อนคลายจากกลิ่นอโรม่า เป็นต้น
• เทอร์พีนและสารแคนนาบินอยด์ ไม่เหมือนกัน! ขอย้ำว่าทั้ง 2 ไม่ใช่สารตัวเดียวกันหรืออยู่ในประเภทเดียวกัน โดยทั้งคู่เป็นสารประกอบคนละประเภทกัน ซึ่งร่างกายจะใช้ตัวรับในการรับสารในระบบเอนโดแคนนาบินอยด์ต่างกันในการรับสารเหล่านี้เข้าสู่ร่างกาย

…แล้วแบบนี้… เทอร์พีนทำงานอย่างไรต่อร่างกายของเรา

คำตอบนั้นง่ายมาก คือ พวกมันทำงานร่วมกันกับสารประกอบของกัญชา หากให้อธิบายให้เข้าใจง่าย คือ หากร่างกายได้รับสารในกัญชาที่มีเทอร์พีนเป็นส่วนประกอบ เทอร์พีนจะช่วยให้สารกัญชาเหล่านั้นออกฤทธิ์ได้ดีกว่าตอนที่ร่างกายได้รับสารกัญชาล้วน ๆ ที่ไม่มีเทอร์พีนเป็นส่วนประกอบ

ยกตัวอย่าง การศึกษาทางวิทยาศาสตร์อย่างละเอียดเกี่ยวกับ entourage effect แสดงให้เห็นว่าการใช้เทอร์พีนร่วมกับสารแคนนาบินอยด์สามารถมอบประโยชน์ในการรักษาโรคทางอารมณ์และความวิตกกังวลได้ดี การศึกษาในปี 2010 แสดงให้เห็นว่าสาร THC และ CBD เมื่อใช้ร่วมกันจะมอบประสิทธิภาพในการลดความเจ็บปวดได้มากกว่าการใช้ THC เพียงอย่างเดียว

อธิบายสั้น ๆ คือ มันเป็นการเสริมฤทธิ์กันระหว่างเทอร์พีนที่ทำงานร่วมกับสาร THC, CBD และสารอื่น ๆ ทั้งหมดในกัญชาเพื่อยกระดับประสบการณ์การใช้ของคุณ โดยเทอร์พีนแต่ละตัวก็มอบประสบการณ์การใช้ที่แตกต่างกันออกไปด้วย ตัวอย่างเช่น limonene หรือ pinene ที่อุดมไปด้วยสารลิโมนีนจะทำให้คุณรู้สึกสนุกสนาน หัวเราะคิกคัก และมีความสุขได้ ซึ่งตรงกับข้อเท็จจริงที่ว่าสารลิโมนีนเป็นสารประกอบในกัญชาที่ทำให้สามารถอารมณ์ดีขึ้นได้

อีกตัวอย่างหนึ่งที่เราอยากหยิบยกมาที่จะช่วยให้คุณเข้าใจการทำงานของเทอร์พีนได้ง่ายขึ้น…

หากสารประกอบในกัญชา เช่น CBD และ THC และสารอื่น ๆ เปรียบเทียบได้กับเครื่องยนต์ของรถยนต์ เทอร์พีนจะทำหน้าที่เป็นคนขับหลังพวงมาลัย สารแคนนาบินอยด์ต่าง ๆ จะเป็นแหล่งพลังงานแก่เครื่องยนต์และให้แรงขับที่ดี ในขณะที่เทอร์พีนจะเป็นตัวกำหนดทิศทางและมอบประสบการณ์การเดินทางที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับลักษณะเทอร์พีนที่มีอยู่ในกัญชาที่ใช้

เทอร์พีนที่พบได้บ่อย

Myrcene

ตัวแม่แห่งวงการเทอร์พีน… myrcene เป็นเทอร์พีนที่พบได้มากที่สุดในพืชกัญชา มอบกลิ่นสมุนไพรเหมือนไอดิน มีฤทธิ์ช่วยกล่อมประสาทและช่วยให้นอนหลับ นอกจากนี้ ยังพบเทอร์พีนชนิดนี้ได้ในมะม่วง เหล่าผู้ใช้กัญชาเชื่อว่าการกินมะม่วงก่อนใช้กัญชาสามารถเพิ่มประสบการณ์ให้ดียิ่งขึ้นได้

Limonene

Limonene มอบกลิ่นหอมและค่อนข้างฉุน ให้กลิ่นสไตล์ซิตรัสหรือผลไม้รสเปรี้ยวที่เข้มข้น มีคุณสมบัติช่วยคลายความเครียด ต้านอาการซึมเศร้า ช่วยเพิ่มพลัง และยกระดับอารมณ์ของคุณ

Pinene

Pinene เป็นเทอร์พีนที่เป็นที่รู้จักกันในหมู่ผู้ใช้กัญชา มอบกลิ่นหอมคล้ายกับต้นสนหรือป่าสน มีฤทธิ์กระตุ้นอารมณ์ และสามารถช่วยให้มีสมาธิจดจ่อ ช่วยให้ตื่นตัว และยังสามารถช่วยในเรื่องของการสูญเสียความทรงจำที่เกี่ยวข้องกับสาร THC ด้วย

B-Caryophyllene

มีชื่อเรียกอีกชื่อว่า beta-caryophyllene มอบกลิ่นฉุน เผ็ดร้อน คล้ายพริกไทย นอกจากจะพบได้ในพืชกัญชาแล้ว ยังสามารถพบเทอร์พีนชนิดนี้ในพริกไทยดำ กานพลู และอบเชยอีกด้วย การศึกษาพบว่า caryophyllene มีคุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ และต้านอาการซึมเศร้า

Linalool

Linalool เป็นเทอร์พีนที่มีความอุดมสมบูรณ์ มาพร้อมกลิ่นคล้ายลาเวนเดอร์ มอบกลิ่นสไตล์ดอกไม้ที่หลาย ๆ คนหลงรัก มีคุณสมบัติในการช่วยระงับประสาท ลดความวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้า อีกทั้งยังให้ประโยชน์ต่อสุขภาพอื่น ๆ อีกมากมาย

สรุป

แม้ว่าเราจะมีความรู้เรื่องเทอร์พีนอยู่บ้าง แต่ก็มีหลาย ๆ อย่างที่เรายังไม่เข้าใจอย่างถ่องแท้มากนัก การวิจัยยังคงดำเนินการอยู่และค่อย ๆ เติบโตขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเด็นเกี่ยวกับเทอร์พีนที่มีปฏิสัมพันธ์ต่อร่างกายมนุษย์ แต่สิ่งหนึ่งที่ชัดเจนเลยคือเทอร์พีนเป็นสารที่มีศักยภาพในการยกระดับประสบการณ์การใช้กัญชา ผู้ปลูกกัญชาต้องตระหนักถึงความสำคัญของเทอร์พีน และร้านขายกัญชาในประเทศไทยก็ควรอธิบายว่าเทอร์พีนส์สำคัญอย่างไรต่อคุณภาพกัญชาให้ลูกค้ารับทราบด้วย

ในฐานะผู้ใช้ คุณอาจต้องรู้ว่าเทอร์พีนต่าง ๆ ส่งผลต่อประสบการณ์การใช้งานอย่างไร ตัวอย่างเช่น ช่อดอกกัญชาที่มี Myrcene สามารถช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายหลังจากวันทำงานอันแสนยาวนาน ช่อดอกกัญชาที่มี Limonene สามารถเติมพลังงานและช่วยให้จิตใจแจ่มใสพร้อมลุยงาน ดังนั้น เราแนะนำให้อ่านฉลากสินค้ากัญชาก่อนซื้อ เพื่อเป็นการตรวจสอบว่ากัญชาสายพันธุ์นั้น ๆ มีเทอร์พีนอะไรอยู่บ้าง

สำหรับผู้ใช้กัญชาที่มีประสบการณ์มาบ้างแล้ว จะสามารถบอกได้ว่าช่อดอกกัญชานั้น ๆ มีเทอร์พีนอะไรอยู่ได้ด้วยการใช้จมูกดม แต่กว่าจะทำแบบนี้ได้ต้องใช้เวลาและการฝึกฝน แต่ในไม่ช้า คุณจะสามารถบอกได้ว่าเทอร์พีนในช่อดอกกัญชาคืออะไร และคุณจะสามารถตัดสินใจได้ว่าเทอร์พีนในช่อดอกนั้น ๆ เหมาะกับคุณในช่วงเวลาไหน